SONNOKTA RÖPORTAJ - Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı, KTÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz gazetemize konuştu.
Erüz şunları dile getirdi: “Trabzon tarih konusunda çok güzel ses veriyor ama görüntüye bakacağız. Daha önce Pazarkapı’da da çok ses çıktı ancak görüntüde bir şey olmadı. Trabzon çok dinamik bir şehir, tarihinden bu yana lider olmuş bir kent, bölgeye ve coğrafyaya hakim olmuş bir yerleşke.
Trabzon kişisel fikirlerimizle şekillenecek bir kent değil, mutlaka ortak akılla gerçekleştirilecek bir arkeolojik çalışmaya ihtiyaç var. Artık bunun başka çaresi yok. Nereye kazma vursak altından bir tarih çıkıyor. Bu tarihi değerlerin olduğu bölgeler kato ile değil de arkeoloji bilimi katkısıyla iğne ile kazılmalıdır.”
TAPULU MALIMIZ DEĞİL
“Bu şehir bizim tapulu malımız değil, geçmişin mirası ve geleceğin emanetidir. Bu sorumluluk içerisinde hareket etmek gerekiyor. Son günlerde Tabakhane Vadisi sur dibinde yapılan kazılarda hem toplumsal, hem de idari bir duyarlılık fark ettik. Bütün idareciler alana inip inceleme yaptı. Duyumdan öteye geçildi ve ispata dayalı bir sonuç oluştu. Çok duyarlı açıklamalar ve beyanatlarda bulunuldu. Bu şehrimiz için çok önemli bir gelişme. Maalesef Pazarkapı’da Kadınlar Pazarı inşaatında tarihi kalıntıların bir kısmını kaybettik ama inşallah Tabakhane Vadisi ile beraber Kadınlar Pazarı alanında ortaya çıkan rıhtımı da ihya ederiz ve bir arkeoparkı Trabzon’a kazandırırız. Trabzon; Roma’nın Anadolu’ya giriş stratejilerinden birisi ve İpek Yolu’nun Karadeniz’e en kısa yoldan ulaştığı kapı olan şehirdir. O kapılardan biri olan yer surun içinde açılmayı bekliyor. Dolayısıyla bu rıhtım ve arkasındaki ana kapı inşallah Trabzon’da çok muhteşem bir yer haline gelecek. Bu konuda şuanda bir inisiyatif belediyemizde de var. Bu alanı çok güzel hazırlamamız gerekiyor.”
MAALESEF YIKILDI
“Trabzon’da kalenin korunması için yapılmış hendek denilen yapı aslında hemen orada duruyordu. Rıhtımın ön tarafında ki kısım aynı zamanda hendek ve gemi hareketleri için denizcilik faaliyetleri için kullanılan bir yapıydı. Burada maalesef hendeğin sur duvarının bir kısmı yıkıldı. Kadınlar Pazarı inşaatı alanında, dere ıslahı için yapılmış duvar olduğu düşünülen duvar da yıkıldı. Ancak şimdi yapılan kazıda sur dibindeki o duvarın devamı olduğu ortaya çıktı. Artık bunun hendek duvarı olduğunu savunma amacı ile yapıldığına karar verildi. Keşke daha önce bu kazı yapılmış olsaydı, ön taraftaki 125 metre boyundaki duvar da korunmuş olurdu. Maalesef o hendek gitti ama diğer kısmı kullanmak suretiyle bu tarihi rıhtıma benzer doku ile yapılabilir.”
ANTiK LiMAN
“Denizcilik faaliyetinde Trabzon’da antik limandan bahsediyoruz. Şu an ki durumda, antik liman ve deniz normalde tahminen Pazarkapı Camii’nin olduğu yere kadar olan kısımlardaydı. Hem yer kabuğu hareketiyle yükselme, hem de taşınan alüvyonlar ile beraber alanın dolarak kapanıp yavaş yavaş ovalaşması nedeniyle bu kısımda liman kayboldu. Sonrasında tekrar kentin limanı olabilmesi için Hadrian Limanı dediğimiz liman yapıldı ki, limanın taşları 1973 yılına kadar duruyordu.”
AYNI iZLER VAR
"Şuanda Kadınlar Pazarı’nın inşaatının yapıldığı alanda deniz ticareti yapanların yapılarının çıktığını düşünüyoruz. Çünkü orada çıkan rıhtımın üzerinde de aynı eski duvar izleri var. Dolayısıyla orada mutlaka sadece arkeolojik kazı değil denizcilik yapılarını iyi bilen arkeolojik kazı gerçekleşmeli. Trabzon’a çok tecrübeli, iğne ile kazı yapacak bir ekip gerekiyor. Burada akademik arkeologların denetiminde kazılar yapılması lazım.”
ACELEYE GELMESiN
“Pazarkapı’da sur dibinde yapılan çalışmaların biraz aceleye getirildiğini düşünüyorum. Çok ince detaya girilmeden kaba malzemeyi bulup çıkarmaya çalışılıyor gibi geliyor bana. Daha dikkatli çalışılması gerekiyor. Burada jeoloji uzmanlarının da olması gerekiyor ki o tabakaların yapısını, kaynağının ne olduğunu; yani bir selle mi gelmiş, molozla mı gelmiş bunu öğrenmeliyiz. Kültür Bakanlığı’nın izni ile arkeolojik uzman akademisyenlerin başkanlığında burada titiz bir çalışma yapılması lazım.”
ARKEOPARK YAPALIM
"Kadınlar Pazarı’nın hemen bitiminde Osmanlı döneminin Trabzon’daki en önemli altyapısı olan bir tünelimiz var. Bu tüneli bir galeri haline getirelim dedik, maalesef sanat tarihi hocalarımız buranın tarihi eser olmadığını söyledi yıkın dediler. Bir kısmı yıkıldı, orada şimdi balıkhane yapılıyor. Eğer uzmanlar bu tarihi Osmanlı yapısını koruyalım deseydi korunurdu. O yapının ucu şuanda Kadınlar Pazarı’nın ucunda açığa çıktı. Burayı da bir şekilde ıslah ederek Kadınlar Pazarı’ndaki rıhtımı müzeleştirebiliriz. Tabakhane Vadisi’nin aşağısındaki alanı kazıyarak arkeopark haline getirerek kültür turizminde Trabzon’u artık marka haline getirmeliyiz.”
DENiZE ACILAN KAPI
“Tabakhane’de ki alanları korursak kesinlikle kaybetmeyeceğiz. Otopark her yerde yaparız ama böyle bir tarihi korumak çok daha önemli. Trabzon’un önünde büyük bir fırsat var. Kadınlar Pazarı’ndaki rıhtımla ilgili bizim de bir çalışmamız var. Mümkün olursa orada özel bir arkeopark düşünüyoruz. Tabakhane Vadisi’nin üst kısmında ki kazılarında dahil edilmesi ile o bölgenin denize açılan Trabzon’un kapısı olması, İpek Yolu ve Roma adı ile markalaştırılmasını talep ediyoruz.”
BiZ BiLiRiZ OLMAZ
“Bu kentte gerçekten herkes elinden geldiği kadarı ile hizmet etmeye çalışıyor, herkese teşekkür ediyoruz ama takdir ederler ki bu kentte biz biliriz değil de hep beraber bilip, hep beraber tartışıp, karar verirsek daha doğru bir geleceğe taşımış oluruz Trabzon’u. Çünkü Trabzon herhangi bir şehir değil, başka Trabzon da yok. O yüzden idarecilerden istirhamım eleştirilere ve önerilere göre hareket edelim, değerlendirelim. Ortak akla göre de karar verip geleceğe taşıyalım Trabzon’u. Bir şey kaybetmeyiz, nihai karar verecek olan her zaman idarecidir ama fikir almaktan kimseye zarar gelmez.”
YADIRGIYORUM
“Sonuç itibari ile kentin hizmete ihtiyacı var. Trabzon’u tarihi kente yakışır şekilde planlamak gerekiyor. Bu şehirde KTÜ Arkeoloji Bölümü var ama ne yazık ki şunu görüyoruz, kazılar yapılırken orada Arkeoloji Bölümü’nden hoca yok. Arkeoloji Bölümü olan bir kentte arkeologların olmadığı bir kazının yapılması kabul edilebilir bir durum değil. Akademisyen olarak ben bunu çok yadırgıyorum. Bu şehirde yapılan bilimsel çalışmalarla şehrin tarihi milattan önce 10 bin yılların öncesine doğru gidiyor, 20 bin yıllara doğru da yolda olduğumuz dile getiriliyor. Bunu diyen çalışmaları yapan hocalarıma teşekkür ediyorum. Şehirde yüzey araştırmaları ile birlikte Trabzon tarihine açılım getiriliyor. İnşallah yakında makaleler çıktığında hepimiz öğreneceğiz. İdarecilerimizden arzumuz şudur; tarihi bir kazı yapılacaksa akademik arkeoloji bilimi uzmanlarının işin başında olması gerekiyor.”
